Cơ cấu chuyển số trên hộp số sàn ô tô được cấu tạo với: trục cần chuyển số và chọn số được đặt ở các góc bên phải của các trục càng chuyển số, nằm phía trên của vỏ hộp số. Người ta áp dụng cơ cấu tránh ăn khớp hai số (kép) và cơ cấu tránh gài nhầm số lùi, và cũng áp dụng cơ cấu khóa chuyển số và cơ cấu khóa số lùi trên trên trục càng gạt số. Sau khi đã xem về cấu tạo cơ bản của chúng, thì để hiểu rõ hơn về cơ cấu chuyển số của hộp số sàn ô tô, các bạn hãy cùng trường dạy nghề VATC tìm hiểu chúng chi tiết ngay dưới đây!
1. Cấu tạo của hộp số sàn ô tô
Hộp số sàn là loại hộp số lâu đời nhất so với các loại hộp số khác, bộ phận này gồm có các trục sơ cấp, trục thứ cấp và trục trung gian (với hộp số 3 trục). Các trục này đều chứa các bánh răng khớp với nhau đồng thời tạo ra tỷ số truyền tương ứng với mỗi cấp số của xe.
- Bánh răng: Đây là các cơ cấu chính đảm nhận việc thay đổi tỉ số truyền. Dựa theo ý muốn của người điều khiển xe, các bánh răng này sẽ ăn khớp với nhau để truyền lực tương ứng.
- Trục hộp số: Bộ phận này chứa 2 chi tiết khác là hộp số dọc và hộp số ngang. Trong khi hộp số dọc có 3 trục gồm trục sơ cấp – trục trung cấp – trục thứ cấp, thì hộp số ngang chỉ có 2 trục gồm trục sơ cấp – trục thứ cấp.
- Bộ đồng tốc: Như tên gọi, bộ phận này có tác dụng làm đồng đều tốc độ của các bánh răng khi vào số, tránh tình trạng va đập giữa các bánh răng. Nhờ đó mà bộ đồng tốc sẽ giúp việc chuyển số trở nên mượt mà, trơn tru hơn.
- Ổ bi: Chi tiết này giúp chuyển hoá ma sát trượt thành ma sát lăn, hạn chế tiếng ồn khi hộp số hoạt động và gia tăng tuổi thọ cho hộp số.
- Vỏ và nắp hộp số: Bộ phận này giữ vai trò bao kín để bảo vệ các chi tiết bên trong hộp số.
Cơ cấu tránh ăn khớp kép:
Cơ cấu này để loại bỏ tình trạng gài hai số cùng một lúc. Khi đồng thời dịch chuyển cả hai càng gạt số, chúng sẽ ăn khớp khi chọn và các bánh răng bị gài hai số. Kết quả là các bánh răng không thể quay được, xe như bị phanh lại và các lốp xe bị khóa cứng gây ra tình trạng rất nguy hiểm.
Một bulong được bố trí để ngăn không cho tấm khóa càng gạt số quay khiến cho trục cần chuyển số và chọn số chỉ được trượt đi theo chiều được chọn.
Vận hành của cơ cấu tránh ăn khớp kép:
Tấm khóa càng gạt số luôn được cài vào hai trong số ba khe ở đầu càng gạt số và khóa tất cả các càng gạt số, chỉ trừ bánh răng phải sử dụng. Chẳng hạn như khi đặt cần chuyển số vào bánh răng số 1 hoặc 2, tấm khóa càng gạt số và cần chuyển số bên trong No.1 di chuyển sang bên phải như sơ đồ phía trên trái.
Tấm khóa càng gạt số ngăn không cho các đầu càng gạt số 3 – 4 – 5 và số lùi dịch chuyển. Do đó, chỉ có đầu càng gạt số 1 và 2 có thể dịch chuyển.
Tham khảo ngay: Khóa học Kỹ thuật sửa chữa ô tô toàn diện
Cơ cấu tránh gài nhầm số lùi:
Nếu cài hốp số sang số lùi trong khi xe đang chạy, rất có thể ly hợp sẽ vỡ và hộp số ngang kiểu thường, đồng thời khóa cứng các lốp xe gây ra tình trạng rất nguy hiểm. Do đó, người ta sẽ bố trí cơ cấu này để buộc người lái phải chuyển về vị trí số không trước khi muốn cài số lùi.
Hoạt động của cơ cấu tránh gài nhầm số lùi:
- Khi chọn số: Khi dịch chuyển cần chuyển số tới vị trí chọn số 5 / số lùi (số không năm ở giữa số 5 và số lùi), cần chuyển trong số 2 sẽ dịch chuyển theo chiều “số 5 / số lùi” làm quay chốt chặn số lùi theo chiều biểu hiện bằng mũi tên A.
- Chuyển sang số 5: Khi đã chuyển hộp số vào số 5, cần chuyển trong số 2 quay theo chiều biểu hiện bằng mũi trên B, nhả chốt chặn số lùi. Vậy nên, chốt chặn số lùi được một lò xo phản hồi đẩy trở về vị trí ban đầu của nó.
- Chuyển trực tiếp từ số 5 sang số lùi: Nếu người lái cố chuyển trực tiếp từ số 5 sang số lùi (như biểu hiện bằng mũi tên C), cần chuyển trong số 2 chạm vào chốt chặn số lùi và ngăn không cho hộp số chuyển sang số lùi từ số 5.
- Chuyển sang số lùi: Sau khi cần chuyển số trở về vị trí số 0 ở giữa số 3 – 4 và dịch chuyển vào vị trí chọn số 5/ số lùi, cần chuyển số bên trong No.2 và chốt chặn số lùi sẽ ở vị trí như trình bày ở hình bên trái. Ở vị trí này, việc chuyển sang số lùi sẽ khiến cần chuyển số quay bên trong No.2 theo chiều mũi tên D, chốt chặn số lùi sẽ không cản trở bất cứ điều gì.
Xem thêm: Các khóa học đào tạo kỹ thuật viên ngành công nghệ ô tô
2. Cơ cấu gài số lùi một chiều
Bánh răng trung gian số lùi chỉ dịch chuyển khi hộp số được chuyển sang số lùi. Khi gài cần số về số 5, bánh răng trung gian số lùi sẽ bị giữa ở vị trí số trung gian. Và đây là hoạt động của cơ cấu gài số lùi một chiều:
- Chuyển sang số 5: Khi hộp số được chuyển sang số 5, trục càng gạt No.3 dịch chuyển sang bên phải, đẩy các viên bi vào các rãnh xoi của trục càng gạt No.2.
- Chuyển số lùi: Khi hộp số được chuyển sang số lùi, càng gạt số lùi di chuyển sang bên trái bằng vòng lò xo được gắn trên trục càng gạt No.3.
- Chuyển từ số lùi sang vị trí số trung gian: Tất cả trục càng gạt No.3, các viên bi và càng gạt số lùi đều sẽ di chuyển sang bên phải.
Xem thêm: Tìm hiểu bộ đồng tốc trên hộp số
3. Cơ cấu khóa chuyển số
Có ba rãnh xoi trên mỗi trục càng gạt số và lò xo sẽ đẩy viên bi khóa vào rãnh khi chuyển số. Điều này không chỉ ngăn chặn hộp số bị nhảy số mà còn làm cho người lái có cảm giác rõ rệt hơn đối với việc chuyển số.
Chức năng của ống trượt gài số:
Để tránh hộp số nhảy số, người ta vát vôn then hoa giữa ống trượt và bánh răng số để tạo thành một cạnh vát và làm cải thiện sự ăn khớp giữa ống trượt và bánh răng số. Cùng với mục đích này, người ta vát côn lùi một chút các bánh răng đầu vào, trung gian và số lùi.
Khi lực dẫn động được truyền từ bánh răng vào ống trượt: Các then trên bánh răng ăn khớp với tất cả các rãnh then hoa của ống trượt.
Khi lực dẫn động được truyền từ ống trượt vào một bánh răng (trong khi phanh bằng động cơ): Một số ít hơn then bánh răng sẽ ăn khớp với ống trượt. Điều này làm tăng áp lực ăn khớp của ống trượt và bánh răng, vậy nên hộp số không nhảy số.
4. Cơ cấu khoá số lùi
Cũng có một rãnh ở mặt trên của càng gạt số lùi, một lò xo đẩy viên bi khoá vào rãnh này. Khi hộp số không được cài số lùi, rãnh này ngăn không cho bánh răng trung gian số lùi dịch chuyển. Ngoài ra, khi hộp số được chuyển sang số lùi, nó còn báo cho người lái biết các bánh răng đã vào khớp hoàn toàn chưa.
Trên là những thông tin về cơ cấu chuyển số trên xe số sàn ô tô, chúc các bạn có những kiến thức thú vị. Và đừng quên theo dõi VATC để cập nhật những kiến thức ô tô mới nhất. Nếu còn thắc mắc vui lòng liên hệ theo thông tin dưới đây!
Trung Tâm Huấn Luyện Kỹ Thuật Ô Tô Việt Nam – VATC
- Địa chỉ: Số 4-6, Đường số 4, Phường Hiệp Bình Phước, Thành Phố Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh
- Điện thoại: 0945711717
- Email: info@oto.edu.vn
